บทที่ 2
ทฤษฎีหลักสูตร
มโนทัศน์ (Concept)
ทฤษฎีหลักสูตรสามารถแบ่งออกเป็น
2 กลุ่มใหญ่ๆ ประกอบด้วย
ทฤษฎีการออกแบบหลักสูตร (curriculum design) และทฤษฎีวิศวกรรมหลักสูตร (Curriculum engineering)
ซึ่งเป็นสาขาวิชาย่อยของสาขาวิชาศึกษาศาสตร์
โดยสาขาวิชาศึกษาศาสตร์มีที่มาจากการจัดกลุ่มความรู้ 3
กลุ่มหลัก คือ 1.วิทยาศาสตร์ธรรมชาติ (the natural sciences)
2.สังคมศาสตร์ (the
social sciences ) และ 3. มนุษย์ศาสตร์ (the humanities)
โดยสาขาวิชาต่างๆ
มีที่มาจากความรู้ทั้งสามกลุ่ม
อาทิ แพทยศาสตร์
วิศวกรรมศาสตร์ สถาปัตยกรรมศาสตร์
รวมถึงศึกษาศาสตร์ เป็นต้น
ผลการเรียนรู้
(Learning Outcome)
1.มีความรู้ ความเข้าใจ
เกี่ยวกับทฤษฎีหลักสูตร
2.สามารถนำความรู้มาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาหลักสูตรได้อย่างถูกต้องเหมาะสม
สาระเนื้อหา
(Content)
ทฤษฎีพัฒนาหลักสูตร
การศึกษาเป็นรากฐานของการพัฒนาระบบสังคม
การพัฒนาหลักสูตรการเรียนการสอนที่เหมาะสมกับความต้องการของผู้เรียน
สามารถนำความรู้ที่ได้ไปใช้ได้ในชีวิตของผู้เรียนและสามารถนำความรู้ที่ได้รับนั้นไปทำประโยชน์ในด้านต่างๆ
ได้เป็นอย่างดี ซึ่งหลักสูตรจัดเป็นหัวใจหลักของการพัฒนาการศึกษา
มีการผสมผสานมโนทัศน์ความคิดรวบยอดเกี่ยวกับแนวทางและความเป็นไปได้ของการจัดการศึกษาที่มีระบบ
และได้นำทฤษฎีทางการศึกษามาประยุกต์ใช้ให้เหมาะสมและสอดคล้องกับการจัดการ
ซึ่งจะสะท้อนคุณค่าของการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในแต่ละสังคมด้วยทฤษฎีหลักสูตร เนื้อหาสาระในบทนี้กล่าวถึงทฤษฎีหลักสูตร การสร้างทฤษฎีหลักสูตร การพัฒนาหลักสูตร หลักการพัฒนาหลักสูตร การวางแผนพัฒนาหลักสูตร และกระบวนการพัฒนาหลักสูตร
1.ทฤษฎีหลักสูตร
ทฤษฎีต่างๆ
เกิดจากข้อเท็จจริงซึ่งค้นพบได้จากการใช้พิสูจน์ และการใช้ข้อสรุปจากกฎที่ตั้งไว้จากการสังเกต
มิใช่อาศัยเหตุและผลแล้วนำมาสรุปไว้เป็นกฎและหลักการ ทฤษฎีเกี่ยวกับการสังเคราะห์และนำไปสู่การสร้างกฎที่ใช้ได้ทั่วไป มีความเป็นสากล (Universal) สามารถพิสูจน์ทดลองได้ (Testable) และมีส่วนประกอบ (Element) ที่เหมือน ทฤษฎีทำหน้าที่ อธิบาย
และให้ความหมายเพื่อเป็นแนวทางในการดำเนินที่มีระเบียบแบบแผน
นำไปสู่การคาดคะเนข้อมูลได้โดยอ้างอิงหลักฐานเชิงประจักษ์
และนำไปสู่การยืนยันว่าทฤษฎีที่ตั้งขึ้นมีความถูกต้องและน่าจะเป็นไปได้มากน้อยเพียงใด
Smith
Smith and
others (1957) มีความเชื่อว่าทฤษฎีหลักสูตรจะช่วยสร้างและให้เหตุผลที่สนับสนุนทางการศึกษา
เพื่อประกอบการเลือกและจัดเนื้อหาที่ต่างกันของผู้เรียน
นักพัฒนาหลักสูตรจึงได้นำทฤษฎีหลักสูตรมาใช้โดยการผสมผสานทฤษฎีต่างๆ ที่เกี่ยวกับการศึกษาเข้ามาไว้ด้วยกัน กำหนดขึ้นเพื่อการนำมาใช้ในการพัฒนาหลักสูตร
ทฤษฎีหลักสูตรจึงเป็นการพิจารณาความรู้เกี่ยวกับพัฒนาการของมนุษย์ที่สามารถนำมาปรับเปลี่ยนในการวางแผนและพัฒนาหลักสูตรรวมถึงการจัดและแยกประเภทของเหตุการณ์ต่างๆ และโยงความสัมพันธ์กับเหตุการณ์ พิจารณาโครงสร้างและเนื้อหาต่างๆ
นำมาบรรจุไว้ในหลักสูตร
คำนึงถึงความสอดคล้องตามสภาพการณ์ต่างๆ
ทั้งในส่วนของผู้เรียนและในส่วนของสังคม (Kelly,1999)
นักทฤษฎี Beauchamp
Beauchamp (1981) ได้สรุปว่า ทฤษฎีเป็นข้อความที่ช่วยขยายขอบเขตความรู้ของมนุษย์ให้กว้างยิ่งขึ้น เป็นเครื่องมือของมนุษย์ซึ่งในการทำนายและคาดการณ์สิ่งต่างๆ ที่ยังไม่เกิดขึ้นทำให้มนุษย์สามารถควบคุมปรากฏการณ์ หรือป้องกันแก้ไขเพื่อประโยชน์สุขมวลมนุษยชาติในที่สุดทฤษฎีหลักสูตร จึงเป็นการผสมผสานข้อความเพื่อให้ความหมายซึ่งนำไปปฏิบัติในโรงเรียน โดยการชี้ให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบและการชี้แนะให้เห็นวิธีการพัฒนา
2. การสร้างทฤษฎีหลักสูตร
Beauchamp (1981 : 77)
ได้เสนอว่าทฤษฎีหลักสูตรแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือทฤษฎีการออกแบบหลักสูตร(Design theories) และทฤษฎีวิศวกรรมหลักสูตร (curriculum engineering)
2.1 ทฤษฎีการออกแบบหลักสูตร
การออกแบบหลักสูตร (curriculum design)
หมายถึงการจัดส่วนประกอบหรือองค์ประกอบของหลักสูตรซึ่งได้แก่ จุดมุ่งหมาย
เนื้อหา สาระ กิจกรรมการเรียนและการประเมินผล (Zais. 1976 : 16) Herrick and
Tyler (1950 : 41)
ได้เสนอแผนภูมิแสดงความสัมพันธ์ขององค์ประกอบของหลักสูตรดังภาพ 4.1
ภาพประกอบ 1
ความสัมพันธ์ขององค์ประกอบของหลักสูตร
นักทฤษฎี Taba
Taba
(1962 : 422)
มีความเห็นว่าส่วนประกอบของหลักสูตรที่จะขาดไม่ได้ก็คือ จุดมุ่งหมายทั่วไป จุดมุ่งหมายเฉพาะ เนื้อหาสาระ
ประสบการณ์การเรียนรู้
และการประเมินผล
Beauchamp(1975 :
107-109) ได้สรุปองค์ประกอบสำคัญซึ่งจะต้องเขียนไว้ในเอกสารหลักสูตร 4 ประการ
คือ เนื้อหาสาระ วิธีการจัดการเรียนการสอน
จุดมุ่งหมายทั่วไป
จุดมุ่งหมายเฉพาะแนวทางการนำหลักสูตรไปใช้สู่การเรียนการสอน และการประเมินผล
ซึ่งถือว่าเป็นสิ่งจำเป็นสำคัญยิ่งสำหรับหลักสูตร
2.2 ทฤษฎีวิศวกรรมหลักสูตร
วิศวกรรมหลักสูตร (curriculum engineering) หมายถึงกระบวนการทุกอย่างที่จำเป็นในการทำให้ระบบหลักสูตรเกิดขึ้นในโรงเรียน
ได้แก่ การสร้างหรือจัดทำหลักสูตร
การใช้หลักสูตรและประเมินประสิทธิภาพของหลักสูตรและการประเมินระบบหลักสูตร (Beauchamp, 1975 : 108)
หลักสูตรที่มีคุณภาพซึ่งจะสามารถถ่ายทอดประสบการณ์ถึงผู้เรียนได้มากที่สุด
3.การพัฒนาหลักสูตร
การพัฒนาหลักสูตรเกี่ยวข้องกับการพิจารณาและการกำหนดเป้าหมายว่าหลักสูตรที่จัดทำนั้นมีเป้าหมายเพื่ออะไร ทั้งโดยส่วนรวมและส่วนย่อยของหลักสูตรนั้นๆ
อย่างชัดเจนการคัดเลือกกิจกรรม วัสดุประกอบการเรียนการสอน การเลือกสรรเนื้อหาสาระ กิจกรรมทั้งในทั้งนอกห้องเรียน
การกำหนดระบบการจัดวัสดุอุปกรณ์การเรียนการสอนที่เหมาะสมแต่ละวิชาและแต่ละชั้นเรียน
แนวคิดพัฒนาหลักสูตรมีดังนี้
4.การพัฒนาหลักสูตรระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน
การเรียนการสอนดำเนินไปตามวัตถุประสงค์และมีประสิทธิภาพได้หรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับผู้บริหารและครูผู้สอนจะต้องรู้ถึงหลักการของหลักสูตรและวิธีใช้ด้วยการรู้หลักการช่วยให้ครูผู้สอน
อ่านหลักสูตรได้เข้าใจและดียิ่งขึ้นหลักสูตรแบ่งตามแบบต่างๆ
การพัฒนาหลักสูตร
จำเป็นต้องมีการดำเนินงานเป็นระเบียบแบบแผนต่อเนื่องกันไป
การวางแผนจุดมุ่งหมายในการดำเนินงานนี้จะต้องคำนึงถึงจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาหลักสูตรว่าจะเริ่มต้นที่ใดก่อน และดำเนินการอย่างไรจึงจะเป็นการพัฒนาหลักสูตรที่ได้สร้างขึ้นมาในทางด้านหลักสูตรทุกๆด้าน
ระดับประถมศึกษา
การพัฒนาหลักสูตรในระดับนี้เน้นการพัฒนาผู้เรียนให้รู้จักตนเอง ชุมชน
และสังคม โดยเชื่อว่าหารกพัฒนาตนแล้วรู้ทันการเปลี่ยนแปลงของสังคม
สามารถอ่านออกเขียนได้คำนวณได้ สามารถปฏิบัติตนตามบทบาทหน้าที่ในฐานะสมาชิกที่ดีของบ้านตลอดจนอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ศาสนา
ศิลปะ และวัฒนธรรม
ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น การพัฒนาหลักสูตรในระดับนี้มุ่งเน้นให้ผู้เรียนได้รู้จักรักและแสวงหาความรู้
กำหนดแนวทางที่เหมาะสมกับตนในการทำประโยชน์ให้แก่สังคมได้ สามารถปฏิบัติตนตามบทบาทหน้าที่ในฐานะสมาชิกที่ดีของบ้านตลอดจนอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ศาสนา
ศิลปะ และวัฒนธรรม ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนเข้าใจคุณค่าตนเอง วัฒนธรรมท้องถิ่นและชุมชน
ตลอดจนเกิดความรู้สึกรักชาติ ศาสนา และหระมหากษัตริย์
ระดับมัธยมศึกษาต้นปลาย การพัฒนาหลักสูตรในระดับนี้มุ่งเน้นให้ผู้เรียน
ได้ลงมือทำประโยชน์ให้สังคมตามความสามารถของตน ช่วยเหลือทุกคนเท่าเทียมกัน
ใช้แนวทางและวิธีการใหม่ๆในการปฏิบัติงานอยู่เสมอ
สรุป(Summary)
การพัฒนาหลักสูตรเป็นการปรับปรุงแก้ไขหรือเปลี่ยนแปลงหลักสูตร
ในการพัฒนาหลักสูตรนั้นต้องคำนึงถึงสังคม ปรัชญาการศึกษา และผู้เรียน ตลอดจนกระบวนการเรียนรู้ บุคคลที่เกี่ยวกับการพัฒนาหลักสูตรจะต้องประกอบด้วยบุคคลหลายฝ่ายร่วมมือร่วมใจกัน
ทฤษฎีหลักสูตรที่ได้มาจากศาสตร์สาขาต่างๆ
ได้ถูกรวบรวมเป็นองค์รวมเป็นชุดของหลักการต่างๆ
เพื่ออธิบายเหตุผลการได้มาขององค์ความรู้
การรักษาไว้และการเรียกใช้องค์ความรู้ในแต่ละบุคคลอย่างไร
ทฤษฎีหลักสูตรเปิดโอกาสให้นักพัฒนาหลักสูตรกำหนดเบ้าหลอมผู้เรียนและกำหนดคำทำนายเกี่ยวกับผลการเรียนรู้
ทำให้นักเรียนบรรลุตามจุดประสงค์ในรายวิชาอย่างมีประสิทธิภาพ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น